Çocuğuma “özür dilemeyi” nasıl öğretirim?

Çocuğunuzun özür dilemeyi öğrenmesi, sadece sosyal bir beceri kazanması anlamına gelmez. Aynı zamanda hatalarını nasıl onaracağını, eylemleri için nasıl sorumluluk alacağını ve diğer kişilerin duygularıyla nasıl empati kurabileceğini de öğrenmiş olur. Çocuğunuza özür dilemeyi öğreterek, hem sosyal hem de psikolojik dayanıklılık geliştirmesinde, zorlu durumlarla, kendi yaptığı hatalarla başa çıkabilmesinde de önemli bir destek sağlamış olursunuz.

Başınıza gelmiştir. Çocuğunuz, görmezden gelemeyeceğiniz kadar büyük bir suç işlemiştir. Kardeşine vurmuş veya anneannesine küfür etmiştir. Ondan işlediği suç için özür dilemesini istersiniz; ama o sadece omuz silker. Onu, özür dileyene kadar çıkmamak üzere, odasına yolladığınızda ise somurtarak herkesin ona kötü davrandığından şikayet eder. Bir süre sonra odasında oturmaktan sıkılarak yanınıza gelir; kardeşinden veya anneannesinden özür diler ve hayat kaldığı yerden devam eder.

Özür dilemek, hatalarını kabul etmek, her yaştaki çocuk için zor olabilir. Çocuklar, bizim özür dilemeyi gerektirecek durumlar olarak değerlendirdiğimiz birçok davranışlarının sonucunda gerçekten üzülmez ve içtenlikle özür dilemezler. Gerçekten üzgün olduklarında bile, birçoğuna bu iki kelimeyi söyletmek oldukça zordur. İşte, çocuğunuza özür dileme sanatını nasıl öğretebileceğinize dair birkaç yöntem.

Nasıl Yardım Edebilirsiniz?

Özür dilemek her yaşta zordur. Bazı çocuklar suçlarını itiraf etmeyi reddederler (Ben üzgün değilim; neden özür dileyeyim ki?) veya özür dilemekten korkabilir, utanabilir veya çekinebilirler. Bu konuda inatçı davranan çocuklarınız için bazı önerilerimiz var:

• Tarafsızlığınız Koruyun: Çocuklarınız arasında bir anlaşmazlık çıktıysa, kimin bir özrü hak ettiğini anlayabilmek zor olabilir. Çocuklarınız “O yaptı!”, “O başlattı!” diye bağrışmaya başladığı anda, çocuklarınızın her ikisine de özür dilemek için ille de suçlu olmak gerekmediğini anlatın. Her ikisi de “Tüm bunlar olduğu için üzgünüm.” diyebilir. Bu, çocukların sakinleşmesine, incinmiş duygularının onarılmasına ve ilişkilerinin güçlenmesine yardımcı olacaktır.
• Beraber Yapın: Çocuğunuza özür dilemenin ne kadar zor olduğunu bildiğinizi söyleyin ve yardım etmeyi teklif edin. Çok küçükse, onun elinden tutup “Hadi birlikte yapalım” demenizde bir sakınca yoktur. Bazı çocukların sakinleşmesi için biraz zaman geçmesi gerekir; o yüzden, onlara biraz süre tanıyın. (Yarın okula gittiğimiz zaman Erhan’dan özür dileyeceksin. İstersen ben de sana yardım ederim.) Bazı küçük çocukların bir resim çizerek veya size bir not yazdırarak özür dilemesi daha kolay olabilir. Nazik bir söz söyleyebilir veya incittiği kişiyi kucaklayabilir.
• Israr Etmeyin: Cesaretlendirin ama çocuğunuzu özür dilemesi için zorlamayın; bu, durumu daha beter ve utanç verici hale getirebilir. Ayrıca, bu şartlar altında dilenmiş bir özür kimsenin kendisini daha iyi hissetmesini sağlamaz. Çocuğunuz sadece durumdan kurtulmak için “Üzgünüm” diye hırlarsa, emin olun ki bu ona hiçbir şey öğretmeyen bir özürdür.
• Kendi Öfkenizi Kontrol Altında Tutun: “Hemen şimdi özür dile yoksa senin için kötü olur” diye bağırmak yerine sakince, “Arkadaşınla, ancak ona kendini affettirecek bir yol bulduğunda oynamaya devam edebilirsin” deyin.
• Öncü Olun: Çocuğunuz çok kızgınsa ve özür dilemeye hazır değilse, onun yerine siz özür dileyin. Böylece hem çocuğunuza iyi bir örnek oluşturmuş olursunuz, hem de diğer çocuğun incinen duygularını onarabilirsiniz. Çocuğunuzla ise, diğer çocuktan özür diledikten sonra uğraşın. “Bunun için üzgünüm. Biz Onur’la evde bu konuyu konuşacağız.”
• Kolay olandan korkun: Bazen çocuklar özür dilemeyi beladan kurtulmak için bedava bir bilet gibi kullanırlar. Yanlış bir şey yaptıklarında hemen özür dilerler ve herkesin, hiçbir şey olmamış gibi davranmasını beklerler. Sizin hala kırgın olmanıza şaşırabilirler (özür diledim ya!) ve aynı kırıcı davranışı defalarca tekrarlayabilirler. Sizin çocuğunuzun da yaptığı buysa, birkaç özür kelimesi dışında bir şey öğrenememiş demektir. Böyle durumlarda ona, özür dilemenin sadece bir diğer seferde farklı davranacaksa önemli olduğunu anlatın.

Çocuğunuzdan Özür Dilemek

Gerektiği zamanlarda çocuğunuzdan özür dileyerek, ona özür dilemenin sadece çocuklara özgü olmadığını gösterebilirsiniz. Hepinizin mükemmel anne rolünü oynarken tökezlediği ve hatalar yaptığı zamanlar vardır. Bunlar için çocuğunuzdan özür dilemeyi ihmal etmeyin. Çocuğunuzdan özür dileyebilmek, sadece ona kendini daha iyi hissettirmekle kalmayacak; aynı zamanda aranızdaki ilişkiyi de güçlendirecektir. Bu sayede, çocuğunuzun kendi duygularını ve kırgınlıklarını tanımlama ve ifade etme becerilerini geliştirmesine de katkıda bulunmuş olacaksınız.

Özür dilediğiniz zaman, çocuğunuza, tam olarak ne için üzgün olduğunuzu anlatın ve onu bahaneler, açıklamalarla sıkmayın. Aynı şey için defalarca özür dilediğinizin farkına varırsanız (öfkenizi kontrol edememek gibi), çocuklarla ilgili kuralın yetişkinler için de geçerli olduğunu hatırlayın; kırıcı davranışınızda bir değişiklik yapmadığınız sürece özür dilemenin bir anlamı yoktur.

Kaynak: psikolojiistanbul.com